Knejjes u Kappelli
Knisja Parrokkjali tal-Lunzjata
Knisja tal-Agostinjani
Kappella Santa Marija (Tar-Rokna)
Fil-parti ta’ fuq ta’ Ħal Tarxien, fi Triq Santa Marija, wieħed isib knisja żgħira imma ħelwa ħafna bl-isem ta’ Santa Marija tar-Rokna. Din hija waħda mill-eqdem knejjes u għandha faċċata mill-isbaħ, akkumpanjata minn żewġ kampnari bi statwa ta’ l-Assunta li taqbel, quddiem koppla żgħira. Jingħad li meta nbniet, fl-1909, il-faċċata ta’ din il-knisja kienet swiet 86 lira Maltija. F’wieħed mill-kampnari wieħed isib tliet qniepen żgħar. Il-forma tal-knisja hija f’forma ta’ koppla u nbniet bejn l-1729 u l-1737. Din il-knisja nbniet ħafna qabel il-knisja parrokkjali preżenti. Fil-fatt fir-rapport miġbur mill-Isqof Cagliares insibu li din il-knisja nbniet madwar l-1415 u l-ispejjeż kienu mħallsa minn ċertu Duminka, armla ta Gentile Azzopardi, fi żmien l-Isqof Antonio di Platamone.
L-intern huwa mżejjen b’żewġ altari u l-pittura prinċipali tal-Assunta, hija mdawra bi skultura. Tpinġiet minn Rokku Buhagiar fl-1771. Fuq l-uniku artal preżenti apparti l-artal maġġur, hemm pittura oħra li turi l-Madonna tar-Rużarju bil-Bambin u bi xbihat ta’ San Duminku u Santa Katarina. Din il-pittura kienet imdendla fil-knisja parrokkjali qabel l-1770. Fl-antik din il-knisja kienet imżejna b’ħafna pitturi ex voto inqas artistiċi, iżda ta’ valur storiku kbir. Fost dawn hemm biss żewġ oġġetti ex voto li huma xhieda tad-devozzjoni li kellhom missirijietna, speċjalment in-nies tal-baħar, lejn il-Verġni mbierka tal-Assunta. Dun Franġisk Penza, li għal xi żmien kien il-kuratur ta’ din il-knisja, fl-1909 żejjen din il-knisja b’kampnari ġodda u bi statwa tal-Verġni Mqaddsa ta’ Francesco Faure`. Barra minn hekk, Dun Franġisk kien ħalla lil din il-knisja kaxxa li fiha Kurċifiss tal-avorju sabiħ u artistiku bl-arma tal-familja Penza. Fiċ-ċentru ta’ din il-knisja jinsab midfun wieħed mill-aktar benefatturi ġenerużi ta’ din il-knisja, Lorenzo Bugeja, li miet fid-19 ta’ Marzu 1800. Sa llum il-ġurnata, din il-knisja baqgħet dejjem miżmuma tajjeb, u għadha tiġi mżejna kull sena waqt il-festa tal-Assunta tal-15 ta’ Awwissu.
Il-Knisja ta’ San Bartilmew u l-Madonna tal-Bon Kunsill
It-tqegħid tal-ewwel ġebla tal-knisja ddedikata lil San Bartilmew u l-Madonna tal-Bon Kunsill seħħet fl-1764. Dun Bert Mangion, saċerdot dedikat minn Ħal Tarxien, ftit jiem qabel miet, fit-2 ta’ Awwissu 1759 fl-età ta 54 sena, fit-testment tiegħu quddiem in-Nutar Peter Antonio Madiona, ħalla struzzjonijiet biex tinbena knisja żgħira f’Ħal Tarxien. Din il-knisja kienet iddedikata lil San Bartilmew, il-qaddis li Dun Bert kellu ismu ddedikat għalih, kif ukoll lill-Madonna tal-Bon Kunsill. Għalkemm ċkejkna fid-daqs din il-knisja hija ġawhra ta’ arkitettura, b’xogħlijiet tal-perit Malti Giuseppe Bonnici (1707-1779). Meta kienet qed tinbena din il-knisja, maġenbha nbniet dar kbira biex isservi ta’ residenza għall-kappillan, u għadha tintuża bħala dar parrokkjali sal-lum. Il-bini ta’ din il-knisja dam 12-il sena peress li kien hemm nuqqas ta’ qbil mal-Inkwiżitur ta’ dak iż-żmien. Fl-10 ta’ Marzu 1776, il-Kappillan ta’ dak iż-żmien Dun Ġwann Psaila (1768-1799), li kien qed iservi bħala delegat tal-Logotenent Mons. Grech, bierek din il-knisja. Iktar tard għamel l-ewwel quddiesa b’talb magħmul mill-istess Patri Psaila li kien kappillan tal-Isqof Vincenzo Labini (1780-1807), imsejjaħ minn Napli, l-Italja. Il-Knisja ġiet ikkonsagrata mill-Isqof Labini fit-30 ta’ April 1797.
L-ewwel festa ġiet iċċelebrata fil-knisja fit-23 ta’ Awwissu 1776 mill-kappillan ta’ Ħal Tarxien Dun John Psaila. L-artal maġġur, li juri San Bartilmew Appostlu u msemmi għall-Madonna tal-Bon Kunsill, inbena fi stil barokk minn wieħed mill-aktar pitturi Maltin rinomati tal-aħħar tas-seklu 18, Rokku Buhagiar (1725 -1805). Barra minn hekk, din il-knisja, kemm minn barra kif ukoll minn ġewwa, hija mżejna bi skultura dettaljata. Id-disinn huwa ħelu b'pilastri kbar u l-qafas tiegħu jitla 'l fuq sal-koppla u jagħlaq sal-quċċata tal-knisja. Dun Bert Mangion jinstab midfun fil-knisja ta’ San Bert u l-katavru tiegħu nġieb mill-Knisja Parrokkjali ta’ Ħal Tarxien fl-14 ta’ Marzu 1776, permezz ta’ purċissjoni akkumpanjat mill-kleru u l-poplu ta’ Ħal Tarxien. Fil-preżent din il-knisja hija miżmuma tajjeb ħafna u f’Awwissu tiġi ċċelebrata l-festa ad unur San Bartilmew.
Il-Knisja ta’ San Ġużepp
Dun Franġisk Caruana, li aktar tard kien innominat kanonku, kien jgħin lill-missjunarji Afrikani fiż-żmien li kienu jgħixu Malta u kien jospitahom fid-dar tiegħu ta’ Ħal Tarxien sal-1896 meta mbagħad marru lura l-Alġerija. Patri Franġisku, bena dar ġdida fi Triq Ħal Tarxien u maġenb id-dar waqqaf knisja żgħira ddedikata lil San Ġużepp. Din il-knisja għandha kampnar fuq naħa waħda u wkoll sagristija. Fuq barra, fuq quddiem tal-knisja hemm statwa sabiħa ta’ San Ġużepp skolpita fil-ġebla Maltija mill-iskultur Vincenzo Bonnici, li kien mill-Isla. Fuq l-artal ta’ din il-knisja kien hemm pittura tas-Sagra Familja, magħmula mill-pittur Ġuzè Bonnici (1834-1900). Illum din il-pittura tinsab fil-kunvent tas-Sorijiet tal-Karità f’Birżebbuġa. Il-pittura ġiet mibdula b’waħda tal-Madonna ta’ Lourdes, meta l-Verġni Qaddisa ġiet iddikjarata bħala Immakulata. Wara l-mewt ta’ Dun Franġisk Caruana, fil-5 ta’ Novembru 1895 fl-età ta’ 72 sena, il-Missirijiet tal-Kardinal Lavigerie ħadu pussess tal-kappella ta’ San Ġużepp flimkien mal-proprjetà ta’ madwarha. Aktar tard, fl-1902, din il-kappella flimkien ma’ binjiet oħra tħallew f’idejn is-Sorijiet tal-Karità ta’ Sant’Antide Thouret, taħt il-patroċinju ta’ San Vinċenz de Paul, u kienet iddedikata wkoll lill-Immakulata Kunċizzjoni.
Il-Knisja/Kappella fiċ-Ċimiterju tal-Erwieħ Kollha
F’dan iċ-ċimiterju kien hemm kappella żgħira mibnija fl-1754, iżda minħabba ż-żieda fil-popolazzjoni fis-sittinijiet, inħass li l-kappella kienet żgħira wisq biex taqdi l-bżonnijiet tal-kredenti. Il-pittura li nstabet f'din il-kappella, tirrappreżenta l-Madonna bl-Erwieħ, xogħol attribwit lil Francesco Faurè (1849-1915) li għalkemm kien miż-Żejtun, għex għal żmien pjuttost twil ġewwa Ħal Tarxien. Il-kolonni skolpiti li nstabu f’din il-kappella, ġew trasferiti għall-Knisja Parrokkjali minn Patri Franġisk Attard u l-perit Michele Busuttil. Fil-bidu kien deċiż li dawn jitmexxew fil-knisja parrokkjali biex jitnaddfu u jissaħħu. Dan sar wara l-1890, meta sajjetta laqtet u qerdet il-quċċata tal-knisja. Fl-1954, wara l-mewt tal-Kan. Dun Ġużepp Gonzi, li kien kuratur ta’ dan iċ-ċimiterju, il-kura tiegħu ġiet fdata lir-Rettur Dun Ġużepp Theuma. Waqt iż-żjara pastorali ta’ Mons. Arċisqof Mikiel Gonzi fil-parroċċa ta’ Ħal Tarxien fl-1962, ġie deċiż li dan il-lokal jiġi elevat għal parroċċa biex jaqdi aħjar il-bżonnijiet pastorali tan-nies taż-żona.
Fl-1963 Dun Ġużepp kiseb l-art meħtieġa u kkummissjona lill-perit Valerio Vigorelli biex jgħin fit-tfassil ta’ pjanti ġodda ta’ din il-knisja u ċimiterju ġdid biswit it-Tempji Neolitiċi. Fit-13 ta’ Diċembru 1964, quddiem żewġ xhieda prominenti; il-Ministru Dr Carmelo Caruana u t-tabib James Farrugia, l-ET Mons. Arċisqof Mikiel Gonzi poġġa l-ewwel ġebla tal-Knisja fiċ-Ċimiterju tal-Erwieħ Kollha. Il-bennej tal-knisja kien is-Sur Joseph Vella minn Għawdex u l-monitoraġġ tax-xogħol strutturali fuq il-knisja u l-estensjoni taċ-Ċimiterju kien fdat f’idejn il-perit Italo Raniolo. Il-knisja hija mibnija fuq stil modern b’tul ta’ 100 pied filwaqt li l-wiesgħa 60 pied. Id-disinn il-ġdid tal-artal sar u tħejja minn Mons. Valerio Vigorelli filwaqt li x-xogħol tal-mejda tal-artal sar mid-ditta Alberghina minn Caltagirone. Il-mejda tal-artal hija magħmula mill-irħam bix-xogħol tal-evanġelisti skolpit fil-ġebla Maltija mill-iskultur Marco Montebello u installati minn ibnu Ġwanni. Nhar il-Ġimgħa 27 ta’ Novembru 1987 Mons. Arċisqof Ġużeppi Mercieca bierek il-knisja l-ġdida u l-artal uniku tagħha. Din il-knisja ġiet ikkonsagrata fit-13 ta’ Diċembru 2002.
Il-Knisja ta’ San Nikola ta’ Tolentino
Waħda mill-knejjes sekondarji fil-parroċċa ta’ Ħal Tarxien hija dik tal-Ordni tal-Agostinjani, iddedikata lil San Nikola ta’ Tolentino, li l-festa tagħha tiġi ċċelebrata kull sena fl-10 ta’ Settembru. Fit-18 ta’ Frar 1936, il-Provinċjal Patri Lawrence Agius, Agostinjan, talab lill-Arċisqof ta’ dak iż-żmien biex tiftaħ kappella sabiex taqdi l-bżonnijiet spiritwali tan-nies taż-żona, flimkien mal-bini ta’ dar reliġjuża. Din it-talba ġiet milqugħa mill-Arċisqof ta’ Malta fis-6 ta’ Mejju ta’ dik l-istess sena. Matul il-gwerra, l-Oratorju ta’ San Alwiġi, il-binja magħrufa wkoll bħala l-Monasteru Agostinjan, serva ta’ xelter kontra l-attakki mill-ajru u wara tmiem il-gwerra nbidel fi skola sekondarja tal-gvern għall-bniet. Il-missjoni Agostinjana bdiet Ħal Tarxien fl-1 ta’ Frar 1948 u wara, id-Direttur tal-Edukazzjoni ta l-permess tiegħu biex is-sala tinbidel f’kappella pubblika u wkoll akkomodazzjoni għall-patrijiet. It-tberik solenni u l-inawgurazzjoni tal-kappella saret nhar il-Ħadd 1 ta’ Frar 1948, u l-kappella kienet iddedikata lil San Nikola ta’ Tolentino. Hekk kif l-attendenza tal-kredenti kompliet tiżdied, wara snin ta’ ħidma u sagrifiċċji u għas-sodisfazzjon ta’ kulħadd, fit-23 ta’ April 1967, tpoġġiet l-ewwel ġebla tal-knisja l-ġdida. Il-konsagrazzjoni tal-Knisja saret mill-Arċisqof Mons. Mikiel Gonzi fl-10 ta’ Mejju 1975.